Bir dostum “Sanatçı ve şairlerin ilham kaynağı: Meri Şervaşidze-Çaçba” başlıklı 2018’de yayımlamış yazıyı göndermese, ne Meri Şarvaşidze’den ne de yazıdan haberim olmayacaktı. Bir Apsua (Abaza) sitesindeki yazıda Apkhazeti (Abhazya) Prenslik hanedanı Şarvaşidze’lerin torunu Meri’nin Batum’da başlayıp İstanbul ve Paris’e uzanan çarpıcı hayat hikâyesi anlatılmış. Gürcü kral 2. Erekle’nin torunuyla evlenen Meri’ye büyük Gürcü şairi Galaktion Tabidze’nin ilgi duyduğunu da buradan öğrenmiş oldum. Kim bilir, büyük şair Galaktion benim de yıllardır çok sevdiğim “Meri” adlı şiirini Meri Şarvaşidze için yazmıştır… Meri Şarvaşidze’nin hayatından ziyade, yazıda dikkatimi çeken başka bir husustan söz edeceğim. Bu yazıda bir kez daha Şarvaşidze soyadının aslında Çaçba olduğu söyleniyor ve bu soyadı hakkında “Şarvaşidze, Çaçba sülalesinin geç Orta Çağ’da Gürcü baskısı ile kullanılan ismi” deniyor. Siz bu ifadedeki Gürcü kelimesinin baş harfini benim büyük “G harfiyle yazdığıma bakmayın, Arifa Kapba denen zavallı her kimse, Gürcü isminin altında ezildiğinden olacak ki, kendince, yazısında Gürcü değil “gürcü” şeklinde baş harfini küçük yazıp içindeki kini dışa vurmuş. Neden böyle davrandıklarını bilmiyorum, bir tahminim var, ancak konumuz başka olduğu için burada bahsetmeyeceğim.
Apsuaların Çaçba dediği Şarvaşidzeler yüzyıllar boyunca, Gürcistan feodalite sistemi içerisinde Apkhazeti Bölgesi’nde (Abhazya) yöneticilik yapmış bir Gürcü sülalesidir, Apkhazeti prenslik hanedanıdır. 19. Yüzyılın ikinci yarısında Apkhazeti’de yaşanan göçle Batum’a da Anadolu’ya da göç etmişlerdir. Gürcistan’da bu sülalenin mensupları hala Şarvaşidze soyadı taşır ve onlar çok iyi Gürcülerdir. Tarihte Batum’da yöneticilik yapmış ve halkın sevgilisi olmuş Tupan Beg Şarvaşidze onlardan biridir. Günümüzde ise örneğin hâlihazırda TSU (Tiflis Devlet Üniversitesi) Rektörü bir Şarvaşdze’dir (Giorgi Şarvaşidze).
Hiçbir şeye sahip olmayıp tüm enerjilerini herşeye sahipmiş izlenimi vermek için harcayan yerleşik sahtecilik anlayışı burada da karşımıza çıkıyor, Şarvaşidze’lerin aslında Çaçba olduğu ve Orta Çağda Gürcülerin baskısıyla Şarvaşidze oldukları söylenerek, birçok konuda olduğu gibi dezenformasyon yapılıyor. İşin içinde ne zaman Abaza anlatımları olursa, mevzu ne olursa olsun, siz kendiniz bir yerlerden teyit etmedikçe gözü kapalı inanmamanız sizin yararınıza olacaktır.
“Şarvaşidze, Çaçba sülalesinin geç Orta Çağ’da Gürcü baskısı ile kullanılan ismidir” ifadesini Gürcü bilim insanlarına sorduk. Tarihin hiçbir döneminde herhangi bir konuda Abazaca yazılmış bir sayfa metin olmadığına, en azından şimdiye kadar gün ışığına çıkarılamadığına göre; Abazaların geçmişi ile ilgili bilgileri ya Gürcü, ya Osmanlı, ya Rus, ya İran, ya da Ermeni kaynaklarında araştıracaksınız. Başka çareniz yok. Hele bir de mevzu Gürcistan’la ilgili olduğunda, Gürcüce de biliyorsak, öncelikle; Grakliani Tepesi anıtında ispatlandığı üzere 3 bin senedir yazı kullanan Gürcülere sormayacağız da kime soracağız? Onların içinde de Abaza diline Abazalar kadar hâkim bir öğretim üyesini seçtik.
Bu konu ile ilgili Abhazolog (Abaza dili uzmanı) Prof. Dr. Teimuraz Gvatselidze’nin yaptığı açıklamayı yaptığım Türkçe çevirisiyle birlikte buyurun, aşağıda paylaşıyorum:
Prof. Dr. Teimuraz Gvantselidze:
Apsua (Abaza) soyadı olarak il kez İnal-İpa’dan yani İnali’nin oğlundan (İnalis vaji/ინალის ვაჟი), “Kartlis Tskhovreba” adlı kaynak eserde 1533 yılı olaylarını anlatırken bahsedilir. Apsua soyadlarının 19. Yüzyılda bile henüz son formunu almadığını 1867 yılında Osmanlı topraklarına sürülen muhacir Abazalarla ilgili Rusların yaptığı listeden görüyoruz: O listede, bugün “-ba” sonekine sahip soyadlarının çoğunun son ekinin “-ba” değil “-ara” olduğunu görüyoruz. Smir soyadını ele alıp karşılaştırırsak, bugün Apkhazeti’de (Abhazya) bu soyadı bu formuyla kalmışken, Batum’daki Abazalarda Smirba’ya dönüşmüştür… Şarvaşidze soyadına gelince; o tertemiz ve katıksız Gürcü soyadıdır ve fonetik olarak hiçbir şekilde Çaçba’dan gelmesi mümkün değildir. Tam tersine, Şarvaşidze kolayca Çaçba’ya dönüştürülmüştür: Şarvaşidze Megrelce Şariaşia idi (Avrupalı seyyahlar ve misyoner Katolik papazlar da böyle yazıyordu). Şarvaşidze’nin “Şariaşia” formu Apsuaların diline girince “–ia” soneki kaldırıldı, “ş” yerini Apsua diline uygun şekilde “ç” sesi aldı, yine “r” düştü. Böylece önce “Çaç” versiyonu ortaya çıktı, sonra ise “-ba” Apsua soneki eklenip “Çaçba” soyadına dönüştü.
Wikipedia’da bahsedilen Şarvaşidzelerin kökeninin günümüz Azerbaycan coğrafyasındaki Şirvanşahlarla ilişkisi olduğu ifadesinin ortaya atılmasının sebebi sadece kelimelerin dışarıdan benzerlik göstermesidir. Şarvaşidze tartışmasız Gürcü soyadıdır. “Şarvaş” kökü Megrelce-Lazca’dır. “Şalvaşi(a)” “Şalvasi” kelimeleriyle ilişkilidir (Laz soyadlarıyla karşılaştırabilirsiniz), Şarvaşi(a) > Şaraşia’ya dikkatinizi çekerim. Buradan “Çaç” versiyonu kolayca üretilir, üzerine “-ba” Abaza (Apsua) soneki eklenirdi. Tam tersi (Çaçba’dan Şarvaşidze’nin üretimi) mümkün olmuyor, Çaçba Gürcüleştirilmiş olsa bize Şarvaşidze olarak değil Çaçbaia ya da Çaçbadze olarak gelirdi. Bunun dışında şöyle bir husus var, Ç’aç’as-dze’nin [ჭაჭას-ძე] Apsua olduğunu (Gvantselidze burada ჭაჭას-ძე/Ç’aç’as-dze’nin Çaçba olması gerektiğini söyleyen bir görüşten söz ediyor-Çevirenin notu) kimse ispatlayamamıştır (Tarihçiler beni eleştirecek, ama onlar dil ile ilgili konularda yazarken sıkça hata yapıyorlar! Bu durum da böyle!): Eğer bu uzak geçmişte Çaçba soyadı var olsaydı (ki şüpheli bir durumdur!), Çaçba soyadı Gürcüceye Ç’aç’asdze [ჭაჭასძე] olarak değil kesinlikle harf değişimine uğramadan Çaçisdze [ჩაჩისძე] olarak girerdi. Bu küçük bir detaydır, fakat, maalesef bugün önceki kuşakların bilim insanlarının bazı ağır hatalarını düzeltmek bize düşüyor…
ყველაზე ადრე აფსუური გვარი ინალ-იფა “ინალის ვაჟი” იხსენიება “ქართლის ცხოვრებაში” 1533 წლისამბებისაღწერისდროს. გვარებისსაბოლოოდგაფორმებაჯერკიდევარიყოდასრულებულიმე-19 საუკუნეში, რაზეც 1867 წელსოსმალეთშიგაძევებულიმუჰაჯირებისრუსულსიამიუთითებს: იქზოგგვარს, რომლებსაცდღეს -ბადაბოლოებამოეპოვება, აქვსეს -ბადაბოლოება, ბევრს – არა. შეადარე, გვარისმირდღესაფხაზეთშიასეთიფორმისაა, ბათუმშიმცხოვრებაფხაზებშიკიარისსმირ-ბა… რაცშეეხებაშარვაშიძეს, ისწმინდაქართულიგვარიადაფონეტიკურადვერაფრითმიიღებოდაჩაჩბა-საგან, პირიქითკიადვილიშესაძლებელია: მეგრულადესგვარიშარიაშიაიყო (ასეწერდნენევროპელიმოგზაურებიდაკათოლიკებერები), ამვარიანტსაფსუებისენაზეჩამოსცილდა -იადაბოლოებადაშბგერაგადაიქცაჩბგერად (აფრიკატიზაციისშედეგად), ხოლორამოვარდა. ასეგაჩნდაჯერვარიანტიჩაჩ, მერეკიჩაჩ-ბა გვარი.
ვიკიპედიაში მოყვანილი ეს თქმულება შარვაშიძეთა შირვანიდან წარმომავლობის შესახებ გააჩინამხოლოდსიტყვებისგარეგნულმამსგავსებამ. შარვაშიძეუდავოდქართულიგვარია – შარვაშფუძემეგრულ-ლაზურია *შალვა-ში(ა) “შალვასი” (შდრ. ლაზურიგვარები) > შარვაში(ა) > შარაშია. აქედანჩაჩვარიანტიიოლადმიიღებოდადადაემატებოდააფსუური -ბადაბოლოება. პირიქითარგამოდის, რადგანჩაჩბააუცილებლადმოგვცემდაჩაჩბა-ია თუ ჩაჩბაძევარიანტსდაარაშარვაშიძეს. გარდაამისა, ჭაჭასძეაფსუარომიყო, ჯერარავისდაუსაბუთებიადამაჯერებლად (მომიტევონისტორიკოსებმა, მაგრამისინიხშირადუშვებენელემენტარულშეცდომებსენისსაკითხებზეწერისდროს! ამშემთხვევაშიცასეა!): თუკიიმშორეულდროსარსებობდა (საეჭვოა!) ჩაჩბაგვარი, იგიქართულშიაუცილებლადგადმოვიდოდაბგერებისშეცვლისგარეშედაგვექნებოდაჩაჩისძედაარაჭაჭასძე. ესელემენტარულისაკითხია, მაგრამ, სამწუხაროდ, დღესგვიწევსწინათაობებისმეცნიერთაზოგიმძიმეშეცდომისგასწორება…
——————————————————————————————————-
https://tr.wikipedia.org/wiki/
Biyografi :Meri Şervaşidze – Eristavi (Gürcüce: მერი შერვაშიძე – ერისთავი) (1888, Batum – 21 Ocak 1986, Paris), güzelliğiyle ünlü Gürcü aristokrat kadın, moda ikonu ve Coco Chanel’in eski mankeni. 1921’de İstanbul’da düzenlenen Dünya Güzellik yarışmasında birinci olmuştur. Ünlü Gürcü şair Galaktion Tabidze’nin “Meri” adlı şiirine esin kaynağı olduğu kabul edilir.[1]
1921 yılında, Bolşeviklerin Gürcistan’ı işgal etmesinden birkaç gün önce Meri Batum’dan gemiyle Fransa’ya gitti. Gemi birkaç gün İstanbul’da demir attı. Burada Meri’ye sürgün edilmiş olan kocası da katıldı. İstanbul’da Dünya Güzellik Yarışması yapılıyordu ve bu yarışmaya Meri de katıldı. Bu yarışmada dünya güzeli seçildi.[1] Meri Paris’e yerleşti ve ilk zamanlarda ailesi mali zorluklar yaşadı.