Shlobani / სხლობანი
SHLOBANİ (Gürcüce: სხლობანი; okunuşu: “sh’lobani”), tarihsel Şavşeti bölgesinin yerleşim yerlerinden biridir. Günümüzde Artvin iline bağlı Şavşat ilçesinde yer alır. 1925 yılında adı Pınarlı olarak değiştirilmiştir.
Shlobani, Şavşat kasabasının kuzeydoğusunda yer alır. Kasabaya km uzaklıktadır. Çevresinde Tsihia (Yoncalı), Meria (Veliköy) ve Dabatsvrili (Meşeli) adlı köyler bulunmaktadır.
KÖYÜN ADI
Shlobani, köyün en eski adı olarak bilinir. Türkçeye Suhluban ya da Sohluban (سوخلوبان) biçiminde girmiştir (1:160). 93 Harbi’nde (1877-1878) köyü ele geçirmiş olan Ruslar ise köyü Shloban (Схлобан) olarak kaydetmiştir (2). Türkçe bir yer adı olmadığı için köyün adı 1925’te Pınarlı olarak değiştirilmiştir.
Sxolbani adı Gürcüce Mshlisubani’den (მსხლისუბანი) değişime uğramış olmalıdır. Mshlisubani ise Gürcüce “mshal-i” (მსხალი: armut) ve “ubani” (უბანი: köy, mahalle) kelimelerinden oluşan bir tamlamadır ve “Armut köyü”, “Armutköy” anlamına gelir.
Shlobani’deki Bazı Mevki Adları:
Kedati (ქედათი), Pona (ფონა), Nazalpirevi (ნაზალპირევი), Hutsveli (ხუცველი), Moklecvari (მოკლეჯვარი), Tetrobi (თეთრობი), Nadabura (ნადაბურა), Nakalakari (ნაქალაქარი), Peraneti (პერანეთი).
DEMOGRAFİ
Shlobani’nin nüfusu 1886 tarihli Rus kayıtlarına göre 825 kişiden oluşuyordu. Bu nüfusun 816’sı “Türk”, 9’u “Gürcü” olarak kaydedilmiştir (2). Gürcüce yer adı taşıyan köyde Gürcü nüfusunun 9 kişiden ibaret olması dikkat çekicidir. Bu durum Osmanlı idaresinde köyün demografik yapısının değiştirilmiş olması ya da Müslümanlaşmış Gürcülerin “Türk” olarak kaydedilmiş olmasıyla açıklanabilir.
Shlobani’nin Türkiye’ye bırakılmasından bir yıl sonra, 1922 yılında yapılan tespite göre köyde 214 hanede 1.352 kişi yaşıyordu. Bu tarihte nüfusun tamamı “Türk” olarak kaydedilmiştir (3). Nüfusun bu kadar artmış olması, Rus idaresi altındaki köyden Osmanlı ülkesine göçün olmadığını göstermektedir. Dört yıl sonra köyde hane sayısı 217 ‘ye, nüfus da 1.414 kişiye yükselmişti (4:188). 1935 yılına gelindiğinde köyün nüfusu 1.808 kişiden oluşuyordu. Günümüzde köyde yaklaşık 700 kişi yaşamaktadır.
TARİHÇE
Shlobani’deki birkaç eski kilisenin varlığı ve kale kalıntıları köyün köklü geçmişe sahip büyük bir yerleşme olduğunu göstermektedir. Nitekim Gürcü kral III. Bagrat (975-1014) dönemi vakayinamelerinde Shlobani’den söz edilir (5:12). Shlobani Gürcistan Krallığı yönetimi altındayken 11. yüzyılda Büyük Selçukluların istilasına uğradı. Daha sonra birleşik Gürcü Krallığı ve bu krallığın dağılma sürecinde bağımsız devlete dönüşen Samtshe Atabeyliği’nin egemenliğinde kaldı. 16. yüzyılda Osmanlıların eline geçti.
Uzun süre Çıldır Eyaleti sınırları içinde yer alan yerleşmeyi 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı sırasında Ruslar ele geçirdi. Rus idaresi sırasında Artvin ilinin (okrug) Şavşat-İmerhevi ilçesine (uçastok) bağlıydı. Bu kazaya bağlı Dabatsvrili nahiyesinin sekiz köyünden biriydi (2). Savaştan kısa zaman önce, 1874 yılında Tao-Klarceti’yi gezen Giorgi Kazbegi, Shlobani köyünün adını taşıyan derenin Arsiani Dağları’ndan kaynaklandığını, Shlobani, Tsihia ve Meria köyleini suladığını belirtir (6:86).
Shlobani, Birinci Dünya Savaşı’nın sonlarında Rus idaresinin son bulmasının ardından bir süre bağımsız Gürcistan’ın (1918-1921) sınırları içinde kaldı. Kızıl Ordu’nun Gürcistan’ı işgal etmesi sırasında Sovyet Rusya ile Ankara Hükümeti arasında 16 Mart 1921’de imzalanan Moskova Antlaşması’yla Türkiye’ye bırakıldı (7:II.41). Türkiye’ye bırakıldıktan sonra Artvin livasının (vilayet) Şavşat kazasına bağlı Meria (Merya) nahiyesinin bir köyüydü (4). 1925 yılında adının değiştirilmesine rağmen köyün yeni adıyla birlikte eski adı resmi kayıtlarda uzun süre “Pınarlı (Sulaban)” biçiminde yazılmıştır (8).
TARİHSEL YAPILAR
Shlobani’de inşa edilmiş altı köy kilisesi ve iki kalenin tarihleri bilinmektedir. Ancak yerleşmenin tarihsel önemi açısından bakıldığında bunların ortaçağ yapıları olduğu söylenebilir. Köyün güneydoğusunda bulunan ve bu kiliselerden biri olan yapı günümüzde yıkık durumdadır. Yine köyün güneydoğusunda bulunan tek nefli diğer kiliseden de geriye yıkıntılar kalmıştır. Köyün kiliselerinden biri, kuzeybatı kısımda, köylülerin “Moklecvari” (Kısa Haç) dedikleri yerde yer alır. Bu kilise de tamamen yıkılmıştır. Yıkılmış başka bir kilise de köyün batı kısmında bulunmaktadır. Shlobani’deki kiliselerden ikisi ise Çilauri mahallesindedir. Biri güney kısımda, diğeri ise bugünkü mezarlık mahallindedir. Bu iki kilise de yıkılmıştır. Mezarlıktaki kilisenin yeri oldukça derin biçimde kazıldığı için kilisenin temeli bugün derin bir çukur halini almıştır (9:164, 166).
Shlobani’de kiliselerin dışında, eskiden iki de kale inşa edilmiştir. Eskiden bir köy olan Peraneti mahallesinde, mahallenin doğu kısmında moloz taşlarla ve kireç harcıyla inşa edilmiş kaleden geriye yıkık bir kule kalmıştır. Diğer kale ise, Shlobani’nin Tkipiri mahallesindedir. Moloz taşlarla ve kireç harcıyla inşa edilmiş olan kale yıkılmış ve taşları köylüler tarafından evlerin yapımında kullanılmıştır (9:311-315).
KAYNAKÇA:
1. ^ “Muvahhid Zeki, Artvin Vilayeti Hakkında Malumatı Umumiye (Osmanlıca), 1927.
2. ^ “Şavşet-İmerhevi kazası (1886 Yılı)” (Rusça).
3. ^ Nurşen Gök, “Artvin Livası’nın Anavatan’a Katılışı Sırasındaki Durumuna İlişkin Belgeler”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, Sayı: 41, Mayıs 2008, s. 89-104.
4. ^ Muvahhid Zeki, Artvin Vilayeti Hakkında Malumat-ı Umumiye, İstanbul, 2010 (Birinci basım 1927).
5. ^ Roland Topçişvili- İnga Ğutidze, XIX. Yüzyıl ve XX. Yüzyıl Başlarındaki Rus Belgelerinde Şavşeti ve Klarceti Yer Adları(Gürcüce-Türkçe-İngilizce), Tiflis, 2019.
6. ^ Giorgi Kazbegi, Bir Rus Generalinin Günlükleri – Türkiye Gürcistanı’nda Üç Ay, 2019.
7. ^ Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk, İstanbul, 1934, 2. cilt.
8. ^ 1980 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1981.
9. ^ Tao-Klarceti – Tarihsel ve Kültürel Anıtlar Kataloğu (Gürcüce), (Editör) Buba Kudava, (Yazarlar) Nestan Bagauri, Zurab Batiaşvili, İrma Beridze, Buba Kudava, Nikoloz Jğenti, Goça Saitidze, Natia Hizanişvili, Tiflis, 2018.
FotoManşet: Eski adı Shlobani olan Pınarlı köyü. Fotoğrafın kaynağı: Şavşat Belediyesi.
Kaynak: https://taoklarceti.home.blog/